Toevallige roem, omdat Orson Welles er aanvankelijk tegen zijn zin in veel te lang moest blijven, waardoor hij de charmes van het plaatsje in alle rust tot zich kon laten komen. In zijn eigen woorden: ‘(…) ik verzamelde mijn acteurs en mijn Italiaanse crew en reisde af naar de godverlaten streek van Essaouira, een onbekende vissersplaats aan de Atlantische Oceaan. Twee dagen later kregen we een telegram waarin stond dat de kostuums niet zouden komen omdat ze nog niet af waren. Een dag later kregen we nog een telegram: ze waren er nog niet eens aan begonnen. En toen kwam er een telegram waarin stond dat de producent failliet was. Ik zat dus met een gezelschap van vijftig mensen in Noord-Afrika zonder geld. We hadden een camera en we hadden blikken film, maar hoe schiet je Othello zonder kostuums?’ Welles heeft heel wat uurtjes tobbend doorgebracht aan de bar van Hôtel des Îles; de bar draagt nu zijn naam. Als oplossing ging Welles acteren en van het verdiende geld financierde hij uiteindelijk de hele film, zij het in stukjes en beetjes. Hij kwam er ook verschillende keren voor terug in Essaouira. Hij won er in 1952 in Cannes de Gouden Palm mee.

Inmiddels had een grote groep jetsetters vrij langdurig kennisgemaakt met de charmes van het vissersplaatsje. De faam is, zij het in beperkte kring, nooit meer verdwenen. In de jaren zeventig werd Essaouira een belangrijke halte op de hippieroute. Cat Stevens kwam er graag en ook Jimi Hendrix speelde er graag bij de nachtelijke kampvuren op het strand. Naar eigen zeggen is het nummer ‘Castles made of sand’ daar geboren. In 2003 kwamen Amerikaanse filmmakers er opnieuw voor Oliver Stone’s Alexander, met sterren als Angelina Jolie en Colin Farrell. Een paar jaar geleden werd Ridley Scotts Kingdom of Heaven met Orlando Bloom er opgenomen. De plaats heeft niets van zijn oorspronkelijke aantrekkingskracht verloren, want er is nauwelijks iets veranderd sinds toen. Daar doet ook het feit dat de Franse hotelketen Sofitel er een negenhonderd kamers tellend hotel met golfterrein heeft gebouwd niets aan af. Het ligt ruim uit zicht buiten het stadje. En het ziet ernaar uit dat het hierbij blijft en dat het massatoerisme er geen voet tussen de deur krijgt. Het zal hooguit een plaats worden als Saint-Tropez of Mykonos.

Gefortificeerde haven Wie na een stoffige rit vanuit Marrakech aankomt, wordt getroffen door de plotselinge veranderingen in het kleurenschema. Essaouira ligt er fris bij in wit en blauw met hier en daar een plukje terracotta dat de binnenlanden domineert. Er waait een frisse zeebries, zacht en vriendelijk als het stadje zelf. Het is gebouwd op een in zee stekende rots die door stevige stadswallen wordt ommuurd (Essaouira betekent ‘fort’ in het Marokkaans). Daarbinnen ligt de oude stad met de medina en de joodse buurt, de mellah. Achter de enorme poort naar zee die in 1769 is gebouwd door sultan Sidi Mohammed Ben Abdallah, ligt de gefortificeerde haven.

Overdag krioelt het er van de blauwe vissersboten. Hutjemutje maar keurig gesorteerd op grootte liggen ze te wachten tot ze ’s avonds uit kunnen varen om in de ochtend weer terug te keren en de hele havenbuurt te veranderen in een grote vismarkt. Op de helling worden wel twintig boten gerepareerd. Er wordt geschuurd en geverfd in alle mogelijke kleuren grondverf. Ook worden er verschillende houten boten gebouwd en staat er aan de waterkant een heuse zaagmolen. Tegen lunchtijd zijn de straten langs de haven een gastronomische belevenis. Rijen ruwe houten tafels en banken worden opgezet met ertussenin de visverkopers die hun verse vangst uitstallen die ter plekke boven houtskoolvuren wordt klaargemaakt. Verse sardines, het product waar de stad van leeft, zijn het middelpunt. Maar de lunch is net als zoveel andere dingen in Marokko onderhevig aan pittige onderhandelingen. Check een paar kraampjes waar de aanbieder overtuigend probeert te roepen dat hij de beste prijs heeft. Ze gaan daarbij zo ver dat ze alvast hun bankjes voor je afstoffen. De beste plekken zijn die met een divers aanbod en gelegen in de schaduw.

In dit geval werd het een feestmaaltijd met een bord hoog opgestapelde gegrilde sardines, gevolgd door boterzachte rokerige inktvis en daarna een complete gegrilde zeebrasem. Dit alles vergezeld van stukken Arabisch brood, salade en tomaten met ui en olijven in een goede vinaigrette. Omgerekend betaalden we tien euro, waar een scherpere inkoper waarschijnlijk nog wel wat van af had kunnen pingelen. Als je er toch bent, ligt het voor de hand om een ‘afstekertje’ te maken naar het indrukwekkendste berggebied van het Afrikaanse conti- nent, de Hoge Atlas. Tot Marrakech is het snelweg, daarna kun je kiezen: de tweebaansweg in de richting van de besneeuwde hoogste top van het gebergte, de 4200 meter hoge Jebel Toubkal, of via de 2260 meter hoge Tizi-n-Tichka-pas naar Ouarzazate, het einde van de beschaafde wereld, waar de Sahara begint. Koop een goede kaart, want de tocht voert door de middeleeuwen. Een goede vierwielaangedreven auto is onontbeerlijk, want de wegen zijn er al net zo middeleeuws, soms alleen aangegeven door hoopjes stenen aan de kant. ‘Ongerept’ is een eufemisme om de natuur te beschrijven en de dorpen zijn op afstand nauwelijks te onderscheiden van het omliggende berggebied, aangezien ze van dezelfde stenen zijn gebouwd.

Onvergetelijke ‘sardines farcies’ We zien kippen, geiten, schapen en een eindeloze hoeveelheid ezeltjes die gebruikt worden als vrachtwagentje of personenvervoer. Of als tractortje, wanneer ze een houten stok in de grond voorttrekken als ploeg in het dorre land. Hoe lang de tijd er precies heeft stilgestaan is met geen mogelijkheid te ontdekken, want er zijn geen moderne aanknopingspunten als referentiekader. Laat in de avond zijn we weer aan zee en in de beschaafde wereld en na een verfrissende duik in de oceaan wordt het dit keer het bekendste restaurant van Essaouira: Chez Sam, pal aan de haven tussen de boten, waar ze onvergetelijke sardines farcies serveren.

Tekst: Jo Simons Foto’s: Sarah Awan, Nick Dimbleby,
Nelleke van Nes & Marokkaans Bureau voor Toerisme

Tags: Essaouira, Marokko, op reis, reizen, vakantie, zonvakantie